کارمند کیست؟

فردی که به ازای کار فکری که در یک دستگاه اداری حقوق اخذ می کند و قرار است زمان طولانی در آن جا فعالیت داشته باشد، کارمند نامیده می شود. کارمندان در دو گروه کارمند دولتی و کارمند خصوصی قرار می گیرند. ویژگی های خاصی که کارمندان در بخش خصوصی دارند موجب جداسازی آن ها از کارمندان دولتی و کارگران شده است. وضعیت مادی کارمندان وابسته به جایگاه اجتماعی آنان و تحولات اجتماعی و اقتصادی کشور خواهد بود.

مفهوم جدید شغل کارمندی مربوط به رشد سرمایه داری است که بعد از انقلاب صنعتی به وقوع پیوست. دانشگاه های کشورهای غربی که در جریان تولید صنعتی قرار گرفتند برای تأمین نیازهای خود شروع به تربیت کارمندان کردند. به عقیده جامعه شناسان مارکسیست طبقه کارمند وجود ندارد و جامعه از دو قشر کارگر و سرمایه دار تشکیل شده است. در مقابل جامعه شناسان سرمایه داری عقیده دارند که قشر کارمند یکی از طبقات چندگانه هستند و در طبقه متوسط قرار دارند.

تاریخچه ظهور شغل کارمند دولتی

شاید پیدایش کارمند دولتی مربوط به دربارهای پادشاهان باشد. در آن زمان ها نیز افراد دارای مهارت و تخصص را به صورت دراز مدت در دربارها استخدام می کردند و به آن ها مزد زمانی پرداخت می شد. از این رو آن ها کارمندان را وافادار به نظام خود می کردند. همچنین پس از تغییر نظام پادشاهی به حکومت جمهوری کارمندان به وفاداری خود به نظام حکومتی پرداختند. ما بهترین هدایای اداری برای کارمندان را با توجه به بوجه هر سازمان در نظر گرفته ایم. با توجه به معرفی صحیح محصولات انتخاب بهترین هدیه تبلیغاتی اداری برای کارمندان کار دشواری نیست.

تاریخچه ظهور شغل کارمند خصوصی

بعد از انقلاب صنعتی شرکت های تولیدی نیازمند افرادی بودند که به صورت پیوسته به آن ها خدمت کنند در نتیجه اقدام به استخدام کارمندان کردند. کم کم معیارهای پذیرش کارمندان را سخت تر کردند و مؤسسات آموزشی تبدیل به جایی برای آموزش افراد جهت ورود به مشاغل شد. افرادی که به دنبال شغل کارمندی بودند پس از اینکه مدرک تحصیلی خود را دریافت می کردند به این مراکز برای استخدام مراجعه نمودند.

پس از اینکه جامعه صنعتی به گسترش زیادی دست پیدا کرد، آمار کارمندان در مقایسه با کارگران افزایش پیدا کرد و کارمندان به جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بالایی دست پیدا کردند. این کارمندان در کنار حقوق مناسب پست های اجرایی خوبی نیز دریافت کردند. صنایع دستی اصفهان و بطور مشخص محصولات میناکاری در قالب ظروف و تندیس های زیبای مینا هدیه مناسب برای روز کارمند به شمار می رود.

اهمیت شغل کارمندی از نظر اسلام

از دیدگاه اسلام رسیدن به یک منزلت اجتماعی یک موهبت الهی است که برای کارمندان فراهم می شود تا گرفتاری ها و محرومیت ها را از جامعه رفع کنند. به همین دلیل امام علی به کارگزار خود می فرماید: کاری که به عهده تو قرار دارد، طعمه نبوده بلکه یک امانت است که بر گردن تو نهاده شده است.

طبق نظام اسلامی چنانچه کارمندان و کارگزارن در جهت خدمت رسانی به مردم و امانت داری آن ها کار کنند، لازم است شکرگزار خداوند باشند. چون در یک جایگاه قرار دارند که می توانند موجب شاد شدن خاطر افراد شده و بی پناهان را پناه باشند، غمی از چهره ها بزدایند و یاور مظلومین باشند. در نتیجه کارمندان می توانند زمینه رشد و تعالی را برای خود ایجاد کنند. پیامبر اکرم در این مورد می فرمایند: هنگامی که خداوند برای بنده اش نیکی بخواهد، حاجت مردم را در دست او می گذارد.

بدون تردید به روز کارمند نباید به عنوان فرمایشی و شعاری نگاه کرد و این روز باید یک روز برای رفع مشکلات کارمندان و تبیین جایگاه آنان باشد. کارمندان با حسن نیت و دلسوزی فراوان در جهت خدمت رسانی به مردم و رفع نیازهای آنان زمان خود را سپری می کنند، لذا دولت لازم است توجه ویژه ای به آنان داشته باشد. دولت باید برنامه های درستی را در جهت استفاده از کارمندان برای پیشبرد اهداف خود طراحی کند. خرید هدیه به مناسبت روز کارمند باعث ایجاد انگیزه در بین کارمندان شده که این کار به بازدهی بیشتر کار این بزرگواران خواهد انجامید.

مشکلات نظام اداری

از نظر برخی از محققان علوم اجتماعی در حال حاضر مشکلات نظام اداری کشور ما عبارت است از: تأثیر وضعیت کلی جامعه روی نظام اداری و فقدان حاکمیت یک فرهنگ صحیح بین مدیران، کارمندان و ارباب رجوع.

به طوری که اگر بررسی های لازم  انجام شود شاهد نمونه های زیادی امیانتارهای غیر منطقی در میام ادارات خواهیم بود.

لازم به ذکر است که در نظام اداری سالم، متوازن و متحول زمانی که ارباب رجوع برای انجام کاری به محل وظیفه مدیران و یا افراد مسئول مراجعه می کنند لازم است که آن مقام مسئول و یا مدیر در محل کار خود حاضر باشد.

راه کارهای اصلاحی اسلام در زمینه با کارمندان

از نظر اسلام ایجاد نهادها و سازمان ها و استخدام کارگزاران اجرایی و کارمندان جهت خدمات رساندن به مردم خواهد بود. در اسلام کارمندان دارای جایگاه والایی هستند و صحت کارها را می توان به دست آن ها سپرد. به طوری که امام علی(ع) در این باره فرموده اند که انجام کارها به کمک کارمندان درست خواهد شد.

آزمون پیش از گزینش کارمندان

برای هر کاری بهتر است از قبل به فکر عاقبت بود و ضرب المثل علاج واقعه را باید از قبل کرد در رابطه با گزینش کارمندان بسیار صادق می باشد. در این زمینه بهتر است کارمندانی که برای انجام کارها انتخاب می شوند بر اساس معیارهای اسلامی گزینش شوند. اگر این نکته مهم در نظر گرفته شود در ادارات کمتر شاهد تخلفات و مشکلات اداری خواهیم بود. از جمله معیارهایی که در این زمینه می توان به کار برد، آزمون پیش از گزینش است. در این باره امام علی (ع) به مالک اشتر می فرماید: در کارهای کارمندانت تفکر کن و قبل از آزمودن، آن ها را به کار بگمار. هرگز بدون مشورت و مطابق با میل شخصی خود آن ها را برای کارهای گوناگون انتخاب نکن چون این کار نوعی خیانت و ظلم خواهد بود.

برآورده کردن نیازهای مختلف کارمندان

از دیگر راه های اصلاحی مربوط به امور کارمندان از دیدگاه اسلام رفع نیازهای اساسی کارمندان است. به طوری که حکومت وظیفه دارد که کلیه نیازهای مالی و اقتصادی کارمندان را به خوبی برآورده کند. در این خصوص امام علی (ع) فرموده اند که برای کارمندان روزی فراوان در نظر بگیرید ، زیرا آن ها در صورت دریافت حقوق کافی تلاش بیشتری برای اصلاح خود خواهند کرد و اگر بی نیاز باشند دست درازی به اموال بیت المال نخواهند داشت. اگر چنین کنید در صورتی که در امانت خیانت کنند یا از فرمان شما سرپیچی کنند این کار اتمام حجتی بر آنان خواهد بود.
اگر به نیازهای روحی و روانی کارمندان در کنار نیازهای اقتصادی آنان توجه شود، احساس رضایت درونی آنان دو چندان می شود. از جمله نیازهای اساسی کارمندان می توان به برخورد عادلانه، حقوق خوب، نیاز به قدردانی، امکان ترفیع رتبه، امنیت شغلی و … از سوی کارگزار است. توجه به نیازهای روحی و روانی کارمندان موجب می شود تا نسبت به سازمان و کار خود احساس مسئولیت و تعهد بیشتری داشته باشند و برای انجام کارهای خود شور و اشتقیاق بیشتری در خود احساس کنند.

نظارت کارمندی

در رابطه با تربیت کارمندان و کارگزاران نمونه یکی از شیوه هایی که می توان به کار برد، نظارت است. چون هر انسانی امکان دارد که وسوسه شود یا با رسیدن به قدرت در او روحیه اقتدار طلبی ریشه زند. همچنین برای تربیت نمی توان به پندها و نصحیت ها اکتفا کرد. لذا برای تربیت کارمندان می توان روش های مختلفی از نظارت را استفاده کرد. امام علی (ع) در این باره به مالک اشتر یادآوری می کند که: رفتار کارمندان خود را نظارت کن. برای این کار از ناظران درست کار و راست گو استفاده کن تا به صورت پنهانی به نظارت و مراقبت از آن ها بپردازند.

نقش کارمندان در انقلاب اسلامی ایران
در پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش همه اقشار مردم بسیار پر رنگ بود. اما در این میان نقش بعضی از اقشار جامعه بسیار مهم بود به گونه ای که سبب فلج ساختن رژیم پهلوی شد. از جمله این اقشار کارمندان دولت بودند. آن ها به اعتصاب های گسترده پرداختند و با حمایت و پشتیبانی از امام خمینی باعث فراهم ساختن مقدمات و شرایط پیروزی انقلاب اسلامی شدند. امام خمینی در پیغام های قبل از انقلاب همواره از کارمندان به خاطر اعتصابات خود تشکر کردند و فرمودند؛ برای پیروزی انقلاب در همه ادارات و دستگاه های دولتی باید اعتصابات تداوم داشته باشد. همچنین ایشان دیگر اقشار جامعه را تشویق کردند که به حمایت از اعتصابات کارمندان بپردازند. ما در فروشگاه صنایع دستی اصفهان انواع هدیه تبلیغاتی جدید، ارزان و خاص را برای کارمندان دولت فراهم آورده ایم. فروش عمده میناکاری و صنایع دستی اصفهان برای سازمان ها و ارگان های خصوصی و دولتی با تخفیف های ویژه خواهد بود.

جایگاه شغل کارمندی از نظر امام خمینی رحمه الله
امام خمینی اهمیت بسیار زیادی برای کارمندان قائل بودند. ایشان برای مناسبت های مختلف از کارمندان تشکر و قدردانی می کردند و در تلاش بودند که مشکلات مربوط به کارمندان حل شوند. امام در قسمتی از سخنرانی های خود درباره کارمندان فرمودند که من به مشکلات کارمندان دولت آگاهی دارم و این را نیز می دانم که این قشر محروم از با اخلاص ترین اقشار جامعه هستند.
همچنین ایشان در جایی دیگر فرمودند که افرادی که در کارخانه ها فعالیت می کنند و کارمندان باعث افتخار و پیروزی کشور هستند.
لازم است دولت به فکر برآورده کردن نیازهای کارمندان باشد و با مسکن سازی زندگی درستی برای آن ها ایجاد کند.

ویژگی هایی که یک کارمند باید داشته باشد
یک کارمند برای اینکه در کار خود موفق باشد لازم است برخی ویژگی ها و خصوصیات اخلاقی را در خود تقویت کند. در اینجا به تفسیر برخی از اخلاقیاتی که یک کارمند باید داشته باشد می پردازیم:
کاردانی
کاردانی یک ویژگی مهم برای کارمندان است. افرادی که دارای شایستگی علمی نیستند، نباید مسئولیت یک کار را تقبل کنند. در صورتی که فردی از مهارت لازم برخوردار نباشد و به قبول مسئولیت بپردازد، کارها ضایع و تباه خواهند شد. بنابراین لازم است کارها به افرادی واگذاری شود که دارای تعهد، تخصص و دانش کافی باشند.

سعه صدر
شغل کارمندی از جمله شغل هایی است که هر روز با ارباب و رجوع بسیار برخورد می شود و هر کدام دارای سلیقه ها و افکار گوناگونی خواهند بود. لذا کارمند باید حوصله کافی و سعه صدر زیادی داشته باشد. در مقابل تطمیع ها، تهدیدهای مختلف، فشارهای روحی گوناگون لازم است یک کارمند حوصله زیادی به خرج دهد. اگر کارمندی شرح صدر لازم را نداشته باشد تحمل دیگران و مقاومت در برابر کار برای او سخت خواهد شد و هرگز به پیشرفت دست پیدا نمی کند.
انصاف و دادگری
در نظام اسلامی کارمندان و کارگزاران باید دارای عدل و دادگری کافی باشند. کارمندان ادارات لازم است در هر زمینه ای که با مردم ارتباط دارند با آن ها با عدل و انصاف برخورد نمایند و هرگز فرد با عده ای را به دیگری ترجیح ندهند. در مواردی مانند استفاده از امکانات عمومی، تقسیم بیت المال و اجرای قانون لازم است که کارمندان همه افراد جامعه را به یک چشم بنگرند و با همه با عدل رفتار کنند.

سرعت عمل در انجام کارهای مردم
از جمله مواردی که برای خدمت رسانی به مردم باید در نظر گرفته شود، این است که مشکلات مردم در اسرع وقت برطرف شوند و این کار با سرعت عمل بالا انجام شود. در نظام اسلامی انجام امور مردم باید به گونه ای باشد که موجب اتلاف وقت و سرگردانی آن ها نشود. توجه به این توصیه کمک بسیاری به موفقیت کارمندان خواهد کرد. همچنین انجام کارها با سرعت بیشتر مانع از انباشته شدن کارها و نارضایتی مردم خواهد شد.
گشاده رویی
در نظام اسلامی کارمندان باید از ارزش های اخلاقی زیادی برخوردار باشند. یکی از این ارزش های اخلاقی گشاده رویی و برخورد خوب با مردم است. یک کارمند نمونه در برخورد با مردم طوری رفتار می کند که جذاب و گیرا باشد تا مردم در برخورد با او انزجار و نفرت نداشته باشند. ممکن است کارمندان و مسئولان یک اداره گاهی قادر نباشند مشکلات مراجعه کنندگان را حل نمایند در این صورت باید با مردم با گشاده رویی و خوش اخلاقی برخورد کنند تا کمی از درد مردم کاسته شود و خاطره ای خوب از آنان در ذهن مردم باقی بماند.

برادری و همدلی با همکاران
یکی از موارد تأثیر گذار در پیشرفت و موفقیت ادارات و سازمان ها همدلی و صمیمیت میان کارمندان آن است. اگر در نظام اسلامی کارمندان در محیط کار با دیگر همکاران خود رابطه ای دوستانه داشته باسند و با آن ها با اخوت و برادری برخورد کنند و در خود به تقویت روحیه تعاون و همکاری بپردازند، در محیط آن اداره یکدلی حاکم شده و آن سازمان و نهاد به پیشرفت بیشتری دست پیدا می کند. وحدت کارکنان موجب می شود تا در حوزه های مدیریتی انرژی لازم برای رسیدن به اهداف کسب شود.
مردم دوستی
یکی دیگر از ارزشهای اخلاقی که کارمندان و مدیران در نظام اسلامی باید داشته باشند، روحیه مردم دوستی است. زمانی یک کارمند می تواند مسئولیت پذیر باشد که دوستی مردم را در دل خود راه دهد و شوق خدمت رسانی به مردم را داشته باشد. اگر کارمندی روحیه مردم دوستی نداشته باشد و از مردم گریزان باشد، در انجام امور مربوط به مردم به خوبی عمل نخواهد کرد.